تاریخچه پیچ و مهره در ایران

آنچه در این مطلب خواهید خواند
بررسی تاریخی ابداع پیچ
بررسیهای دقیق باستانشناسی، موید این مطلب است که در معماری ایرانیان عهد باستان، استفاده از انواع بست جهت اتصال و استحکام سطوح، کاربرد فراوانی داسته است. حتی نشانههایی از استفاده قطعاتی بست مانند که ظاهری شبیه به پیچهای یو شکل داشته، در سازههایی که از دوره هخامنشی برجا مانده، دیده شده است که از آنها برای برقراری اتصالهای محکم میان سنگها استفاده میشده است و این موضوع موید این مطلب است که تاریخچه پیچ و مهره در ایران به زمانهای خیلی دور برمیگردد.
این بستهای یو شکل از مفتولهایی تهیه شدهاند که در هر دو سر آن قسمتهای کروی و گرد مانندی وجود داشته که وقتی قصد داشتند در دیوارهای بزرگ، قطعهای سنگ را کار بگذارند، به کار میرفته است. برای جلوگیری از فرسایش و خوردگی این مفتول و همچنین جهت افزایش مقاومت و استحکام میان سنگ و این بست یو شکل، از سرب نیز برای پرکردن سوراخها استفاده میکردند.
اما در بررسی تاریخ، یک قرن پیش زمان دقیق وارد شدن این قطعات در ایران بوده است که به طور رسمی زمان آن به سال 20 هجری شمسی باز میگردد. فردی به نام ابوالفتاح اعتصامی، به عنوان موسس صنف پیچ و مهره در ایران بود که نزدیک به هفتاد سال پیش، فعالیتهای خدماتی قابل توجهی را در این زمینه انجام داد که اکنون نیز اثرات آن در پیشرفت این صنعت در کشور ما مشهود است.
همچنین در سال 33 هجری شمسی، فردی به نام ارجمند توانست، تجهیزات ساخت پیچ و مهره را به کشور وارد کند. روش ساخت پیچ و مهره، پرس و پرچ بود که البته سطح کیفی پیچهای تولیدی در آن سالها با نمونههای حال حاضر این قطعات، کاملا متفاوت و بسیار پایین بوده است.

تشکیل اتحادیه برای صنف پیچ و مهره
پیش از آنکه برای پیچ ومهره اتحادیه ای تشکیل شود، این قطعات به همراه ابزار و یراق آلات تشکیل یک صنف مشترک داده بودند که بالاخره در سال 51 اتحادیهای تحت عنوان ابزار تاسیس شد که پیچ و مهره نیز زیرمجموعهی این اتحادیه شد.
بیشتر بخوانید: پیچ چیست؟ چه کاربردی دارد؟ چطور تولید میشود؟
پس از پیروزی انقلاب نزدیک به 250 واحد صنفی در ایران مشغول به فعالیت بودند که پس از اینکه در سال 85 برای این قطعات نیز اتحادیهای مجزا تشکیل شد، تعداد واحدهای صنفی از مرز 300 واحد عبور کرد و اکنون در حدود ۸۰۰ واحد صنفی، تنها در شهر تهران مشغول به فعالیت میباشند که وظیفهی توزیع این ابزار کاربردی را برعهده دارند.
زمان دقیق اختراع پیچ و مخترع آن
جالب است بدانید که عدهای یکی از اختراعات ارشمیدس را که نوعی قرقره برای کشیدن آب از چاه و آبیاری زمینها بوده است را به عنوان اولین پیچ اختراع شده میدانند. اما عده ای دیگر از محققان نیز رزوه را که به حدود 400 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد، اولین اختراع پیچ تلقی میکنند.
در واقع اختلافات فراوانی میان کارشناسان مختلف برای تاریخ ابداع پیچ وجود دارد. اما به طور کلی نزدیک به 150 سال است که استفاده از پیچ، بسیار متداول شده و به شکل گسترده ای در سازههای مختلف، کارایی دارد. از طرفی، فردریک گرویز، در مطالبی که با این مضمون ارائه داده است، اعتقاد دارد که بر اساس اسناد یافت شده، تاریخچهی پیچ و مهره به قرن پانزدهم مربوط میشود و استفاده از پیچهای رزوهدار از همان زمان، رواج داشته است.

تاریخ ابداع پیچهای فاقد رزوه نیز مربوط میشود به دوره رومیان که از آنها به صورت لولا و جهت حرکت دادن دربهای نردهای ساخته شده از فلز، استفاده میکردند. این نوع پیچها تحت عنوان پیچهای گوهای شناخته میشوند. پیچ گوهای میلهای است که دارای یک سوراخ بوده که با وارد شدن گوه به آن مانع از تکان خوردن پیچ میشود. در این میان عدهای دیگر از صاحب نظران نیز، افلاطون را که مبدع علم مکانیک است را به عنوان مخترع اولین پیچها میشناسند.
با توجه به این موارد، میتوان استنباط کرد که اختراع پیچهای کنونی در یک زمان مشخص نبوده و در دورههای مختلف، صورت پذیرفته است. یک مرحله اختراع به رزوه و استفادهای که در بالا کشیدن آب از منابع زیرزمینی و یا کشیدن روغن دارد، باز میگردد. مرحلهی دوم مربوط به زمانی است که اتصالات به صورت کنونی یا همان پیچ و مهره اختراع شده است. پس از قرن پانزدهم نیز، از پیچها برای تولید اسلحه و ساعت، استفاده میشده است.